بررسی روابط شاخص نوسان جنوبی و دمای سطح آب اقیانوس های آرام و هند با بارش فصلی و ماهانه ایران

شاخص نوسان جنوبی (southern oscillation index, soi) و الگوهای دمای سطح آب اقیانوس (sea surface temperature, sst) بر بارش بسیاری از مناطق جهان تأثیرگذار است. در این پژوهش، روابط میان بارش ماهانه و فصلی ایران با soi و sst اقیانوس های آرام و هند بررسی شد. برای این منظور، از داده های ماهانه بارش 50 ایستگاه سینوپتیک در ایران استفاده شد. به کمک نرم افزار rainman سری فصلی و ماهانه بارش هر ایستگاه با چهار روش (میانگین soi، فازهای soi، فازهای sst اقیانوس آرام و فازهای sst اقیانوس هند) با در نظر گرفتن زمان پیشی (lead-time) صفر الی سه ماه، به گروه های مختلف تقسیم گردید و اختلافات میان گروه های بارش به کمک آزمون های آماری ناپارامتری کروسکال- والیس و کلموگروف- اسمیرنف تحلیل شد. صحت استفاده از روابط معنی دار در پیش بینی احتمالی بارش ایران به کمک آزمون leps (linear error in probability space) برآورد شد. نتایج نشان داد که شاخص soi در فصل تابستان (ژوئیه - سپتامبر) به طور غیرهمزمان با بارش های ماه اکتبر (مهر) و پائیزه (اکتبر- دسامبر) در نواحی غرب و شمال غرب ایران و سواحل غربی دریای خزر رابطه معنی دار و پایداری دارد. به طوری که فازهای النینو (منفی) و لانینا (مثبت) اغلب به ترتیب با افزایش و کاهش بارش در این نواحی همراه هستند. استفاده از میانگین soi جهت پیش بینی بارش نواحی ذکر شده مناسب است، اما الگوهای sst اقیانوس های آرام و هند به دلیل رابطه ضعیف با بارش ایران و یا ناپایداری روابط، جهت پیش بینی بارش های ایران مناسب به نظر نمی رسند. بنابراین به دلیل این که بارش های ایران در تمامی فصول تنها در ارتباط با شاخص soi و sst اقیانوس های آرام و هند نمی باشند، نرم افزار rainman به عنوان ابزاری جامع برای مدیریت منابع آب ایران در کلیه فصول سال به شمار نمی آید. پیشنهاد می شود تأثیر دور سایر نوسانات اقیانوسی- اتمسفری با بارش ایران بررسی شود و براساس شاخص های نوسانات مؤثر بر بارش ایران، مدلی شبیه rainman برای پیش بینی بارش ایران تهیه شود.